Vijf jaar innovatie: hoe snel verandert de financiële wereld?

Blockchain: negatief imago door cryptovaluta

Op pagina 17 van het onderzoeksrapport van Capgemini lezen we (juli 2017): “Het verschil in gebruik van blockchain-technologie door Nederlandse bedrijven en organisaties is groot. Met name de Nederlandse grootbanken lopen voorop in de toepassing van de technologie, vaak in samenwerking met buitenlandse partijen.”

Anno 2022. Pascal: “De ontwikkeling van blockchaintechnologie gaat minder snel dan ik vijf geleden had verwacht. De grote vraag is natuurlijk: wat is daarvan de oorzaak? Ik denk zelf dat de techniek last heeft van de associatie met bitcoin en andere cryptovaluta. Binnen het bankwezen hebben cryptomunten een negatief imago, en ik denk dat dit grootschalige blockchain implementaties bij banken remt. Het blijft vooral bij experimenten, zoals een pilot die ABN AMRO deed in de Rotterdamse haven (oktober 2018 tot juli 2019). Via een blockchain platform werd een container vanuit Azië naar Nederland vervoerd, volledig papierloos en ook gefinancierd."

Het web 3.0 tijdperk is aanstaande. In het web 3.0 tijdperk is iedereen eigenaar van zijn eigen data met behulp van blockchain technologie. In het web 2.0 tijdperk ligt het eigendom van klantdata bij met name de techreuzen zoals Google en Meta. De toegenomen focus op privacy-issues zorgen ervoor dat het web 2.0 tijdperk langzaam ten einde komt.

Het web 3.0 tijdperk kan de toepassing van blockchain in het bankwezen een impuls geven. Pascal: “Op dit moment is het Nederlandse bankwezen nog een centraal gereguleerde omgeving (door de AFM en DNB). Maar ik zie het in de nabije toekomst zeker gebeuren dat er een Trusted Third Party komt. Een partij die een blockchain bouwt waarin klanten zelf kunnen kiezen met wie ze hun gegevens delen.”

Automatiseren van compliance is en blijft heel complex

Op pagina 17 van het onderzoeksrapport lezen we (juli 2017): “Compliance-processen kunnen efficiënter en sneller worden ingericht door het toepassen van Reg-Tech: het gebruik van technologie om compliance-eisen te adresseren.”

Anno 2022. Pascal: “De term Reg-Tech was destijds erg in. Vandaag de dag hoor ik er eigenlijk niemand meer over, maar compliance is des te belangrijker geworden. Dat kan betekenen dat de term niet geland is. Ik denk echter ook dat het komt omdat het automatiseren van compliance processen heel complex is.”

“Je ziet wel dat onboarding processen heel snel geautomatiseerd zijn. Dit heeft denk ik te maken met de sterke regulering op KYC-gebied. Een klant kan veel sneller een rekening krijgen dan een jaar of vijf geleden doordat heel veel stappen gedigitaliseerd zijn.”

Kleine FinTechs worden groot

Op pagina 29 van het onderzoeksrapport lezen we (juli 2017): “Vooral voor FinTechs, die zich vaak laten voorstaan op hun klantgerichtheid, is het vertrouwen winnen van klanten van groot belang. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat consumenten aannemen dat gevestigde spelers zwaarder gereguleerd zijn.”

Op basis van bovenstaande passage kun je concluderen: maatschappelijk gezien staat er minder druk op FinTechs. Anno 2022 is de situatie genuanceerder. Pascal: “Systeembanken hebben ook in 2022 veel meer impact op het financiële stelstel. Als zodanig worden ze ook ‘meer in de gaten gehouden’. Dat is niet veranderd. Toch is de situatie anders dan vijf jaar geleden.”

Pascal noemt een bekende Nederlandse FinTech als voorbeeld. “Vijf jaar geleden was Bunq nog een betrekkelijk kleine speler op de markt. Nu zijn ze een stuk groter geworden en hoor je dat ook zij nauwlettender in de gaten worden gehouden door toezichthouders.”

Innovatie gaat bij FinTech wel sneller dan bij de systeembanken, zo concludeert Pascal: “Ik heb een paar jaar geleden een rekening bij Bunq geopend voor een stichting met zes bestuursleden. Met schriftelijke toestemming van alle zes de bestuursleden was alles binnen een dag geregeld. Het is goed dat startups in de financiële sector mogen experimenteren. Voor zover je daarvan kan spreken natuurlijk, want experimenten moeten wel compliant zijn met de wet.”

Nederland spaarland

Op pagina 35 van het onderzoeksrapport lezen we (juli 2017): “Nederlandse consumenten lijken veel minder bereidwillig om zaken te doen met FinTechs dan consumenten in bijvoorbeeld Azië. In Nederland vormen FinTechs dus nog geen directe bedreiging voor de banken.”

Pascal denkt dat deze conclusie niet meer geldt voor de situatie van vandaag de dag. “Ik denk niet dat Nederlandse consumenten huiverig zijn. Dat kun je zien aan de hoeveelheid FinTechs die er zijn. Nederlanders zijn door de jaren heen minder voorzichtig geworden. Ik zie bijvoorbeeld dat er veel in crypto wordt belegd. Niet via traditionele banken, maar via Bitvavo bijvoorbeeld.”

Pascal denkt wel dat Nederlanders over het algemeen de weg naar traditionele financiële dienstverleners wel makkelijker weten te vinden dan die naar FinTechs. “Nederlanders zijn nog steeds betrekkelijk terughoudend als het om FinTechs gaat. Enerzijds is het ‘onbekend maakt onbemind’ en anderszijds draait de financiële dienstverlening om vertrouwen. Klanten doen niet zomaar zaken met een onbekende FinTech. Tegelijkertijd gingen ze de afgelopen jaren vaker, zeker gelet op de negatieve rente, op zoek naar meer rendement en werden cryptoplatformen en beleggingsplatformen heel populair.

Synergie tussen FinTechs en banken

Op pagina 37 van het onderzoeksrapport lezen we (juli 2017): “Banken zijn in de huidige situatie enerzijds afhankelijk geworden van FinTech voor innovatie, maar zijn FinTech evengoed afhankelijk van banken om het vertrouwen van banken om het vertrouwen van klanten te winnen en toegang te krijgen tot hun grote klantenbestand."

Pascal: “Het is anno 2022 nog steeds zo dat FinTechs een hele innovatieve cultuur hebben, maar te weinig klanten. Traditionele banken hebben vaak een risicomijdende cultuur, maar heel veel klanten. Samenwerken is daarom logisch. Ik zie het aantal samenwerkingen alleen maar toenemen.”

"Veel FinTechs proberen het eerst zelf. Als ze niet succesvol blijken te zijn ‘pivotten’ ze naar een ander business model en zie je ze soms de transformatie naar service- of software provider maken. De Amerikaanse Moven Bank van futuroloog Brett King is daar een voorbeeld van. Dat is geen bank meer. Zij helpen andere banken met hun digitale customer experience."

De FinTech hype is voorbij

Op pagina 41 van het onderzoeksrapport lezen we (juli 2017): “Overal telt Nederland meer dan 400 die we als FinTech startup of scale-up kunnen aanmerken. Daarmee heeft Nederland in Europa na het Verenigd Koninkrijk het sterkst ontwikkelde FinTech landschap.”

Pascal: “Ik denk dat de hype van de FinTech voorbij is. Niet alleen in Nederland overigens, dat geldt voor heel Europa. De afgelopen jaren is er nog wel veel geïnvesteerd in FinTechs, maar dat komt ook omdat er veel geld is.”

De digital maturity in Nederland is veel hoger dan elders in Europa. Pascal: “Kijk bijvoorbeeld naar Duitsland. Een jaar of acht geleden gingen klanten daar nog naar een fysiek bankkantoor om een rekeningafschrift te printen. Ook in Zuid-Europa zijn nog heel veel fysieke bankkantoren.” In die zin hebben buitenlandse banken de FinTech als ‘uitdager om te innoveren’ mogelijk harder nodig dan de Nederlandse banken.

Agile cultuur is een voorwaarde voor innovatie

Op pagina 37 van het onderzoeksrapport lezen we (juli 2017): “Wilt u als organisatie meer focus aanbrengen op innovatie en de wendbaarheid van uw organisatie aanpassen, dan vraagt dat om andere organisatie- en samenwerkingsvormen. Zeg ‘dag’ tegen de oude, vertrouwde functioneel ingerichte ‘hark’ en omarm de platte en wendbare organisatiestructuur. Deze structuur vereist geen managers, die overwegend risicomijdend gedrag vertonen, maar leiders.”

Pascal: “Ik denk dat de drie grote banken deze cultuuromslag al hebben bereikt. ING Bank heeft de Agile cultuur al betrekkelijk vroeg omarmd. ABN AMRO en Rabobank hebben dat vervolgens ook gedaan. De klant centraal zetten is de standaard geworden bij banken.”

Zonder Agile-cultuur is het nagenoeg onmogelijk om te innoveren op de snelheid die vandaag de dag nodig is. Pascal: “Om wendbaar genoeg te zijn moet je Agile werken. Vroeger ging de ontwikkeling van digitale innovaties heel erg langzaam. Het was veel meer de zogeheten watervalmethode die werd toegepast. Software werd één of twee keer per jaar aangepast. In een snel veranderende wereld kan dat niet meer. Je moet kortcyclisch werken."

Glazen bol: bancaire sector in 2027

Tot slot laten we Pascal even in zijn glazen bol kijken. Hoe denkt hij dat de bancaire sector er in 2027 uit ziet? Pascal: “Ik denk dat mobiel bankieren in 2027 nog dominanter is dan nu. Daarnaast denk ik dat klanten veel meer zelf kunnen gaan doen. Veel meer processen zullen STP (Straight Through Process) ingericht zijn. Dus zonder tussenkomst van bankiers, helemaal geautomatiseerd.”

“Het aantal bankkantoren zie ik verder afnemen. Er blijft denk ik hooguit één kantoor per provincie over.”

De grootste uitdaging is volgens Pascal: het écht persoonlijk maken van digitale contactmomenten. "Door de digitalisering van financiële dienstverlening is het persoonlijke er wel van af. Het is allemaal heel transactiegericht. Financiële dienstverleners moeten weer oog krijgen voor de relatie met hun klanten. Daar valt nog veel te winnen. Natuurlijk krijgt niet iedere klant weer zijn eigen adviseur. Die tijd is voorbij. Maar met de introductie van slimme chatbots kunnen we in de toekomst heel dicht bij het ouderwetse gesprek met een adviseur komen. De klant moet zich weer herkend en erkend voelen en op het juiste moment de juiste informatie en  advies krijgen."